Het heeft me een menswaardig bestaan gegeven. Vroeger hing ik van mijn man af. Maar door het basisinkomen is dat voor mij veranderd. Als ik mooie kleren maak en ze kan verkopen, Dan voel ik me goed. Dan heb ik er ook iets voor gedaan. Goeienavond, welkom bij Panorama, vergeet alles wat u dacht en denkt over arbeid en inkomen, wij vegen vanavond het bord schoon en zetten er een ander idee op: het basisinkomen voor iedereen Wat als en dat is nu niet om te lachen, wat als iedereen in ons land vanaf 18 jaar maandelijks 1500 euro zou krijgen van de overheid? Wie meer wil, kan boven op dat basisinkomen nog werken, wie genoeg heeft aan die 1500 euro kan andere leuke dingen doen. We schrappen wel alle andere uitkeringen zoals leeflonen, pensioenen, werkloosheidsvergoedingen, enz. Gewoon iedereen 1500 euro per maand. Onvoorwaardelijk en tot het einde van uw dagen. Waanzin, hoor ik u al denken. Wel, dan moet u zeker blijven kijken, want dan zal u zien dat de Zwitsers een referendum gaan houden over dat basisinkomen en dat het in de praktijk al bestaat. Onder meer in een dorp in Namibië. Reportages van Alina Kneepkens en Jozef Devillé. Ons land staat stil, we breken wereldrecords als het op files aankomt, 1 op de 10 Belgische werknemers zit thuis met een burnout en geen enkel land gaat Belgie voor in het slikken van antidepressiva en slaappillen. We werken ons kapot, maar regering na regering wordt er van ons een inspanning gevraagd, want we moeten nog harder werken en de overheid moet besparen. De regering wil in ieder geval haar begrotingsobjectief bereiken. Dit zouden eerder maatregelen zijn in het kader van de herschikking van de begroting. En nu moeten we ten eerste besparen. Er is geen geld bij Vlaanderen, bij de Federale Overheid. De inspanning is al zwaar en ze zal nog zwaarder worden. Dat is ook de keuze die we maken. Het gevoel leeft dat velen niet meer mee kunnen en dat ook de middenklasse stilaan uitgeperst wordt. De ongerustheid is groot bij de werkende bevolking in België. Vaak horen we zeggen dat er geen alternatief is, we kunnen niet anders dan besparen. Een revolutionair idee om overheidssubsidies te hervormen spreekt zowel de linker- als de rechterzijde aan. Het geet om minimale steun: een gegarandeerd basisinkomen. Hoe zou de wereld eruitzien als iedereen een inkomen kreeg, ook als ze geen werk vinden? Een utopie waarin iedereen geld krijgt? Zwitserland vervangt misschien zijn armoedebeleid door een basisinkomen. Een onvoorwaardelijk basisinkomen, wat is dat? Precies wat het woord zegt, dat iedereen vanaf 18 jaar, ongeacht geslacht of huidig inkomen, van de overheid een basisinkomen krijgt, onvoorwaardelijk, of je nu een job hebt, studeert of thuisblijft om voor de kinderen te zorgen, iedereen krijgt hetzelfde om in zijn basisbehoeften te kunnen voorzien. Je mag naast je basisinkomen nog zoveel werken en verdienen als je zelf wil. In Belgie werken al sinds de jaren 80 verschillende mensen rond het basisinkomen. Zo maakte Philippe Van Parijs destijds een werkgroep met onder andere Guy Standing en Roland Duchâtelet. Duchâtelet kennen we nog van Vivant maar vooral nu als eigenaar van enkele voetbalploegen. Francine Mestrum is een van de zeldzame maar zeer uitgesproken tegenstanders. Psychiater Dirk de Wachter en Sarah van Liefferinghe van de piratenpartij zien de voordelen op het welzijn van mensen. Wij zien hoe heel veel mensen vastzitten in de rat race van meer werken, harder werken, langer werken, zodat we meer kunnen consumeren en zodat onze economie kan groeien. Maar wij voelen en heel veel mensen voelen dat model dat frustreert ons, het put ons uit en het maakt ons emotioneel leeg. Veel mensen kan het werk niet aan, vindt het te zwaar, komt bij mij en zegt van ‘dokter, help mij, ik kan niet meer, en helpen, als dokter betekent, werkonbekwaamheid schrijven’. De laatste tien jaar is het aantal mensen dat dus langdurig werkonbekwaam wordt, is met 50% toegenomen, we moeten daar heel fundamenteel beginnen over nadenken en basisinkomen is een van die fundamentele dingen die daar mee aanzet kan toe geven. We moeten nu een basisinkomen invoeren. Want door de globalisiering die in de jaren 1980 begonnen is, is het arbeidsaanbod in de wereld, het aantal mensen op de globale arbeidsmarkt, verviervoudigd. De voorbije dertig jaar is er dus sprake van een neerwaartse druk op onze reële lonen. De Britse econoom Guy Standing heeft het grootste experiment ooit met een basisinkomen geleid. In India ontvingen 20.000 mensen twee jaar lang een echt basisinkomen. Over die verbluffende resultaten gaat hij overal ter wereld spreken. Onlangs was hij nog te gast in Brussel, op uitnodiging van voormalig EU commissaris van werk en sociale zaken, Laszlo Andor. Heel erg bedankt. We mogen vooral niet terugvallen op de oude norm. Professor Standing komt uit de hoek van de International Labour Organisation. Nu vertelt hij in zijn boeken over de groeiende onderklasse in onze samenleving en wat hij met zijn neologisme het precariaat noemt. Het precariaat bestaat uit vele miljoenen mensen die te maken krijgen met onzekere arbeid. Ze hebben geen richting. Ze bouwen geen carrière uit. Het is een trend waar dat we in zitten sinds de jaren ’80 met Thatcher en Reagan en na dertig jaar ‘greed is good’ is het nu wel tijd voor iets anders. Other models, now! Investeer in mensen, niet in wapens / Michel, marche arrière ou à la guerre ZWIJGEN en WERKEN! Bespaar niet op onze Toekomst! Harder? Faster? Longer? Like Machines? En die onzekerheid brengt veel stress teweeg. Het precariaat gaat vaak gebukt onder de dreiging van een onhoudbare schuldenlast. Eén tegenvaller en ze staan op straat. We zijn nu 2 of 3 keer, volgens de landen, rijker, pro capita dan in de golden sixties, en we zitten hier nog altijd met een enorme werkloosheid. Mensen die angstig zijn voor hun job en we zijn 2 tot 3 keer rijker. Zijn we niet helemaal dwaas aan het functioneren? Armoede los je op met inkomen, dus je moet arme mensen een uitkering geven die hoog genoeg is, wat vandaag niet gebeurt. Daar hebben de voorstanders van het basisinkomen volledig gelijk, arme mensen hebben een inkomen nodig waarmee ze waardig kunnen leven. Om met eigen ogen te zien wat een basisinkomen met mensen in armoede doet, reisden we naar Namibie, een land van grote contrasten. De gigantische opbrengsten van de diamantexport staan er in schril contrast met de gevaarlijke situatie waar mensen in armoede leven. Otjivero is een arme nederzetting in de woestijn waar de mensen werkelijk niets hadden. We waren arm in Otjivero. Straatarm. Maar door het basisinkomen hadden we iets om te eten en te slapen. Otjivero werd in 2009 uitgekozen voor een experiment waarbij haar 930 inwoners elke maand 100 Namibische dollar of zo’n 7 euro per persoon kregen. Onvoorwaardelijk, mensen kregen zelf de vrijheid om te beslissen wat ze met dat geld zouden doen. Het waren meestal huizen van plastic en karton waar de mensen in woonden. En door het basisinkomen zag je zes maanden tot een jaar later dat Otjivero er anders begon uti te zien. De Namibische raad van kerken, enkele vakbonden en NGO’s zorgden voor de fondsen van dit uitzonderlijke project. Priester Wilfred Diergaart en bisschop Zephania Kameeta kozen Otjivero uit als ideale nederzetting voor dit experiment. Dit stukje niemandsland in de woestijn is bevolkt door verschillende etnische groepen. Wetenschappers Claudia en Dirk Haarmann hebben grondig onderzoek ter plaatse gevoerd en in samenwerking met de universiteit van Kaapstad de resultaten geanalyseerd. In het begin leek honderd Nabimische dollar geen groot bedrag We dachten dat het zou helpen met voedselzekerheid en mensen zou helpen omgaan met het dagelijkse leven in armoede. Maar de resultaten waren verrassend. De ondervoeding in het dorp daalde van 42 percent naar 10 percent. Er was genoeg te eten. Maar de mensen schoten ook in actie en namen hun leven in eigen handen. Er kwam een process van empowerment op gang. Door het basisinkomen bloeide mijn zaak op. Ik ben meubelmaker. Ik maak bedden en zo. We dachten na over hoe we ons leven konden verbeteren. Marie-Rose is als kapster begonnen. Ze verkoopt ook brood en koekjes. Dit is mijn werk. Zij betaalt me hiervoor. Koopkracht heet dat, van zodra je mensen geld geeft, kunnen ze het ook spenderen. Het grootste succesverhaal dat ik daar gezien heb, was het oprichten van een bakkerij met de opbrengsten van het basisinkomen. Ik heet Frida. Die bakkerij is nu zelfvoorzienend. Als je iemand geld geeft, waarom zouden ze dan lui worden? Ik ben niet lui. Ik heb weer hoop gekregen. en ik heb elke dag mijn bezigheid. Als je iemand geld geeft, kunnen ze zelf beslissen wat ze ermee doen. De overheid gaf ons allen maar maïsmeel Maar niet iedereen eet pap. Hoe weet je dat iedereen maismeel wil eten? Niet iedereen eet het. Je geeft hen geld en zij beslissen wat ze ermee kopen. Zo leert een volwassene hoe het leven in elkaar zit. Het is eerder een volwassen dan een paternalistisch beleid. Maar waarom hebben we een basisinkomen nodig in Belgie als we al zo’n uitgebreid uitkeringssysteem hebben. Wel, alleen als je de koning bent krijg je zomaar geld, onvoorwaardelijk. Belgie heeft inderdaad een prima sociaal vangnet, maar het is ook vreselijk complex. Als men partieel gaat werken, wat soms wel kan, dan heeft men minder inkomen dan zijn ziekte-uitkering. Dus daar wordt men voor gestraft. Dat is bijzonder contraproductief. Dat maakt u afhankelijk, dat neemt ook compleet de motivatie weg, met een laagbetaalde job verdien je minder dan dat je een uitkering zou krijgen. En dus een van de basisargumenten in de Belgische of de Europese context is dat het huidig systeem een soort armoedeval, een werkloosheidsval creert, door het feit dat die voorwaardelijk, door het feit dat die uitkeringen voorwaardelijk zijn. Wij hebben het zover gebracht dat wij mensen betalen om te controleren wat een niet -werkende persoon doet. Dat is dus eigenlijk krankzinnig. Met een basisinkomen heb je geen groot ambtenarenapparaat nodig. Nu kost het herverdelen van geld heel veel geld, aan mensen die daar dus eigenlijk nutteloos mee bezig zijn. Of die op die manier dus wel vervangbaar zijn. Men kan die herverdeling dus veel efficienter maken door gewoon een basisinkomen te geven. En de mensen hoeven niet te frauderen. Er valt niks te frauderen. Als niemand nog kan frauderen om een basisinkomen te krijgen, dan hoeft niemand nog gecontroleerd te worden. Een van de voornaamste onderdelen in ons uitkeringssysteem wordt zo overbodig. Wie was er nog op zoek naar plaatsen om te besparen? Basisinkomen is an idea that refuses to die. Het begon al met Thomas Payne in 1795. Maar ook in 1848 in Brussel schreef de Belgische Liberaal Joseph Charlier erover in dit huis. Dat voorstel is dus echt een voorstel van een echt onvoorwaardelijk basisinkomen. Bescheiden, maar echt onvoorwaardelijk. Alleen de man van wie de materiële behoeften verzekerd zijn, is onafhankelijk. Wie afhangt van anderen voor zijn absolute behoeften, is een slaaf. Misschien nog een laatste passage die ook de ambitie goed uitdrukt. Het antwoord op het sociale probleem is even simpel als verreikend. Dat een simpel idee immense gevolgen kan hebben, bewijst ook dit Belgisch fenomeen. Dank u. Gracias. Grazie. Ah ja, met 2000 Euro per maand ben je gerust voor de rest van je leven. Win for Life, ge moogt gerust zijn. Ik heb dat lotje gekrabd in 2010 en dat drong nog altijd niet goed tot mij door. Maar als je dan dat lotje effectief in de machine steekt, bij haar, en dat muziekske gaat af en dat ge zo iets hebt van ‘het is echt wel echt’. En dan zei ze ‘oh, ge hebt chance, want het wordt altijd de eerste van de maand uitbetaald, dus vanaf overmorgen staat er elke maand 2000 euro op uw rekening. Voor de rest van uw leven. We noemen onze winnares Anja. Ze is bezorgd over het stigma dat ze zou gaan luieren voor de rest van haar leven. Eigenlijk werk ik meer dan ik vroeger werkte, sinds ik de Win for Life heb. Maar ook omdat ik het ook wel graag doe. Wat ik als zelfstandige doe, dat voelt voor mij niet aan als werken, omdat ik het graag doe, maar als ik die Win for Life niet had gehad, dan had ik nooit die kans gehad om iets te doen wat ik graag doe. Dat is schitterend gewoon. Die vrouw die doet haar goesting. Die is vrij, en dat is eigenlijk het hele punt. Een basisinkomen is een vrijheidsinkomen en dat hebben de mensen nog niet door. En eigenlijk als je ziet, het collectieve geluk dat verspild wordt, door het feit dat men weigert daar serieus over na te denken, dat is gigantisch. Die full time job, voor mij is ook zo geen druk niet meer, op de ketel zoals vroeger. Bij veel mensen denk ik, ik moet die job hier houden, want dat is alles wat ik heb en dat is een houvast en bij mij is dat ‘ja als ik die job verlies dat is geen ramp’. Wat ik als ondernemer ook heb vastgesteld dat is mensen die graag dingen doen, die doen dat ook heel goed en die zijn ook productiever dan mensen die tegen hun zin aan het werken zijn. Dat is ook de functie van dat onvoorwaardelijk inkomen, in termen van humaan kapitaal van de mensen. Ik zou nooit mijn eigen zaak gestart zijn als ik die Win for Life niet had gehad, uit angst om te falen of in een faillisement terecht te komen. Anja had voor het winnen van haar Win for Life ook meer zorgen. Allez zeg, mijne haardroger die is nu kapot. Bijvoorbeeld over de veiligheid van het bouwvallige huis waar ze woonde en ze kon ook niet rekenen op financiële hulp van thuis voor het kopen van een degelijke woning. Ik had ook nooit kunnen dromen dat we in zo’n mooi huis zouden kunnen wonen. Maar dat was dan geen probleem, want de bank zag ons ineens graag. Met dat extra inkomen van 2000 Euro. Dus in het geval van Win for Life is het ‘For Life’. Maar het groot probleem daar is dat het een enorm verschil is tussen 10 mensen, 100 mensen, 1000 mensen op 11 miljoen. Maar wat gebeurt er in het hoofd van die 11 miljoen Belgen wanneer wij lukraak enkele mensen onvoorwaardelijk de kans op 2000 euro per maand aanbieden. Zouden zij stoppen met werken? Tweeduizend is een aardig bedrag. Ik zou niet direct minder gaan werken, mijn echtgenote misschien wel. Je kunt eens vaker op vakantie gaan. Een korte vakantie. Dat zou het leven aangenamer en gemakkelijker maken. Misschien een verbouwing? Ik zou ook wel sparen. Ik zou het niet meteen opdoen aan fancy dingen. Dan hoef je niet meer voor een baas te werken. Ik zou een winkel opendoen en ontslag nemen. Een winkel of een restaurant opendoen. Ik zeg u vlakaf dat ik het zou gebruiken voor goede doelen. Kleinschalige projecten van mensen die iets willen doen of de minderbedeelden. Weeskindjies, daar heb ik ook veel medelijden mee. Mag ik nu krabben? De reacties hier bevestigen toch wel de verwachtingen van het maatschappelijk effect van een basisinkomen, het doet nadenken over vrije tijd, het maakt zelfstandiger en niemand denkt aan luieren. Helaas. Jammer. Maar wat denken zij over de invoering van een inkomen door de overheid voor elke Belg? Dat is natuurlijk geen slecht idee, maar dat is niet haalbaar. Haalbaar is dat niet. Ik ben gevoelig voor vrijheid. Het is een fantastisch systeem, als het voor iedereen is. Als iedereen daarnaast kan beslissen wat ze doen, onmiddellijk. Ik teken nu. Als iedereen het goed heeft, is er ook geen miserie. Waar gaan ze ten eerste die centen halen, denk ik dan. Maar ik ga niet te lang krabben, want ik moet nog patatjes koken. Als er 1 land is waar genoeg centen zijn voor een basisinkomen, dan wel Zwitserland. De burgers van het land van de banken stemmen in 2016 over een basisinkomen voor elke Zwitser. Een groep van enkele kunstenaars noemt zichzelf ‘Generation basic income’. Zij haalden meer dan 100.000 handtekeningen op en verplichtte haar overheid tot een referendum, via het Zwitsers systeem van directe democratie. Indien met een ja gestemd wordt, dan zal daar de Zwitserse overheid grondwettelijk verplicht zijn om het systeem hoe dan ook te implementeren, daarmee staat Zwitserland internationaal het verst op het vlak van de mogelijkheid van een utopie. Daniel Häni is ondernemer en de man achter ‘Unternehmen mitte’ in Basel. Een koffiebar in een voormalig bankgebouw waar iedereen welkom is, zonder iets te moeten consumeren. De volksraadpleging is een politiek proces. Maar er komt ook iets uit voort. De mensen stellen zich vragen en als mensen zich vragen stellen, denken ze na. Zo ontstaat er bewustzijn. In die context past ook de actie van de geldhoop in Bern. Het basisinkomen is eigenlijk een idee in een situatie waar alles voorhanden is, in overvloed. Dit zijn wel degelijk 8 miljoen echte Zwitserse muntjes. Met deze stunt trok ‘Generation basic income' internationaal de aandacht. Je staat voor die geldhoop en vraagt je af: wat ontbreekt er nog, als alles er is? De Zwitsers mogen dan zogezegd neutraal zijn. Enno Schmidt is heel duidelijk: een basisinkomen is zelfs in een rijk land als Zwitserland mogelijk en noodzakelijk. Of er ja of nee gestemd zal worden, is natuurlijk erg belangrijk voor ons. We willen winnen. Maar op te begrijpen hoe een democratie werkt, moet je zeggen: ook als de meerderheid het basisinkomen wegstemt, zegt dat gewoon waar we staan. En dat is goed. Enno en Co hebben nog een lange weg te gaan met hun campagne, want de man in de straat, die twijfelt nog. Ik weet het echt nog niet. Je moet een afweging maken. Ik heb er nog te weinig over nagedacht. Ik kan niet zeggen of ik het goed of slecht vind. Ik weet het echt nog niet. Met het basisinkomen wordt een discussie opgestart... ...over wat je echt wilt doen, niet? Ik zou de tijd nemen om me af te vragen of dat wat ik nu doe ook echt is wat ik wil doen. Het is een ontwikkeling. Dit is wat we nu doen als een deel van de geschiedenis. Het is noodzakelijk dat veel mensen omgaan met het basisinkomen en ook het vermogen ontwikkelen dat je daarvoor nodig hebt. Dat blijkt, als je over de kwestie nadenkt. Veel mensen kunnen niet zelf nadenken. Ze leggen zich neer bij het argument 'punt uit' Ze moeten dus zelf standigheid ontwikkelen, net als andere krachten die ze nog niet hebben. dan kom je al dicht in de buurt van het basisinkomen Goed, beste Zwitsers, zo uitzonderlijk zijn jullie nu ook weer niet. Ook in Europa kunnen burgers een initiatief indienen. Het Europese burgerinitiatief is een initiatief van de Europese Commissie. Christina Lambrecht van de Belgische beweging rond basisinkomen legt uit hoe dat werkt. Wij hebben dus een tekst uitgeschreven rond het basisinkomen. Wij hebben dat voorgelegd aan de commissie en zij hebben gezegd ‘ok, jullie mogen ervoor gaan’. Eerst moeten we de minimumdrempel van zeven landen halen. Vijftien landen voeren al campagne en zamelen handtekeningen in. Dus in Belgie moesten we 16500 handtekeningen halen wij hebben er 19500 gehaald. Toen ik in het ministerie toekwam hebben ze mij gezegd, heel vriendelijk, dat wel, beste mevrouw, wij kunnen daar op dit ogenblik niets mee doen, op dit ogenblik zit iedereen in de verkiezingssfeer en de huidige minister van binnenlandse zaken, ik zal haar naam niet vernoemen, dat is niet heel vriendelijk, die gaat dat gewoon in een schuif leggen en daar wordt niet meer naar gekeken. Ik heb dus thuis bij mij, 19500 handtekeningen van al die Belgen, uit noord en zuid die ons initiatief gesteund hebben en eigenlijk niet erkend geweest zijn om te zeggen ‘kijk, wij willen dat idee, wij willen dat de Europese commissie dat op tafel legt’. Goed, terug naar Zwitserland dan maar. Toevallig het land dat geen lid is van de EU en waar een nationaal burgerinitiatief wel bindend is. Thomas is biologisch landbouwer in het wondermooie gebergte van Lower Engadin. Wat zou er gebeuren, als het basisinkomen ingevoerd wordt? Hoe staat u daar tegenover? Ik zou vrijheid krijgen die ik nu niet heb. Het basisinkomen zou een soort subsidie zijn. Maar ik zou toch blijven werken. En er zijn nog meer voordelen aan. Wat bijvoorbeeld? -Het is de enige oplossing voor onze gestoorde verhouding... ...of liever ons gestoorde financiële systeem. Dat is eigenlijk een sociaal probleem waar een oplossing voor nodig is. En momenteel is er geen beter idee dan het basisinkomen. In Zwitserland is het idee aan het rijpen, maar hoe zit dat bij ons? Wij willen wel dromen over een betere toekomst, maar ons dagelijks doen en laten wordt nog beheerst door vastgeroeste ideeën. Het concept van een werkweek dat is een voorbijgestreefd concept. Het concept van pensioen op een bepaalde leeftijd, is eigenlijk ook een voorbijgestreefd concept. En dan zijn er nog de robots, die worden alleen maar beter in hun werk en ze krijgen geen burnouts. Robots nemen nu al een groot deel van ons werk over en dat zal in de toekomst nog met 47% stijgen. Wij kunnen ons eigenlijk permitteren van aan iedereen geld uit te delen en diegenen die willen werken, die krijgen dan wat meer geld en diegenen die niet willen werken, die werken niet en die doen wat ze wel willen doen. De maatschappij is rijk genoeg in principe om dat te doen. Met een basisinkomen krijgt echt iedereen in de geschiedenis van de mensheid de keuze over welk soort werk we willen doen. Eindelijk de flexibele arbeidsmarkt die men zo graag wil. 'Arbeidsmarkt' is eigenlijk een lelijk woord. Mensen zijn geen koopwaar. Maar met een basisinkomen wordt het eindelijk een echte markt. Je kunt dan ja of nee zeggen tegen een baan. Dus ook nee. Met een basisinkomen voor iedereen ga je radicaal in tegen het heersende status quo. Vrijheid moet primeren en diegenen die veel willen werken mogen en die die niet willen werken mogen dat ook. Power to the people. Wie zou daar iets op tegen kunnen hebben? Als mensen een keus hebben, kunnen ze zelf beslissingen nemen. en verantwoordelijke, democratische burgers worden. Dat is niet altijd interessant voor het bedrijfsleven of de politiek. Het basisinkomen zal werknemers de mogelijkheid geven om neen te zeggen tegen onaantrekkelijke jobs. Op een recent debat over basisinkomen gaat het ook heel snel over dit aspect. Het basisinkomen is een vloer, een sokkel, waarop men kan staan, een leven bouwen. Geen net waarin men dan gevangen kan blijven. Wel, wanneer men er dan een beetje over nadenkt, blijkt het iets te zijn dat niet alleen rechtvaardig is, maar ook beter voor de economie en beter voor de gezondheid van onze maatschappij. Wat ik daarnet al gezegd heb, en waar we denk ik het volledig over eens zijn, onze arbeidsmarkt is grondig aan het veranderen maar daar een basisinkomen voor invoeren, dat slaat nergens op. Francine Mestrum blijft zich verzetten tegen het basisinkomen, uit bezorgdheid voor de liberale gedachte erachter en mogelijke afbraak van de huidige sociale bescherming. Er staan duizenden mensen te wachten, die eender welk werk aannemen. Dus, geen schijn van kans dat werkgevers zullen zeggen ‘wij betalen u nog evenveel’ ‘oh, u wilt dat werk niet doen, ik zal u wat meer betalen’. Die kans is nihil, nul. Maar wat kan er dan wel gebeuren? Wat kan er dan wel gebeuren, wel, waar mijn organisatie aan werkt en wat wij proberen te verdedigen is een hervorming van het sociale beschermingssysteem. Wij hebben 100 jaar lang gewerkt aan een systeem van sociale bescherming met rechten. En, nogmaals, dat systeem werkt op dit ogenblik onvoldoende goed. Het betekent dat we dat moeten verbeteren, maar we mogen dat niet overboord gooien, dat recht hebben we niet. Ik denk niet dat het nut heeft aan de knopjes te zitten draaien, en kindergeld een beetje omhoog voor het eerste en een beetje omlaag voor het tweede en dan weer, dat heeft geen nut meer, we moeten echt radicaal durven denken. Jongeren durven bestaande systemen meer in vraag te stellen en dat horen en zien we ook op dit debat. Ja net zoals de meeste mensen die komen luisteren zijn, heb ik goede argumenten voor en tegen gehoord. Ja, een vriend van mij introduceerde het een jaar of 2 geleden en ik was meteen tegen. Want ik dacht, dat is zo’n linkse utopie, daar kan geen realistisch mens voor zijn. Maar ondertussen heb ik daar zoveel over gelezen en ik ben van gedachten veranderd. Ik zie een jonge generatie mensen en de jonge generatie zal de volgende jaren zijn stem moeten verheffen. Een jonge generatie mensen die heel anders nadenken over arbeid, over samenleving. Neem mij maar als voorbeeld, ik ben werkloos, ik heb gestudeerd, ik ben werkloos, diploma, nog steeds werkloos, opleiding gevolgd, behaald, nog steeds werkloos, betaald opleiding gevolgd, nog werkloos, als iemand anders in mijn plaats zou zijn, die zou zeggen, niet doen, ik ga slapen. Jongeren denken ook niet zoals de vorige generatie, voor hen is de wereld iets nieuw, ze zijn het aan het ontdekken. Ik denk dat de jongeren er ook veel meer wel van uitgaan dat er welvaart is. Ik vind het wel goed dat er eens nagedacht wordt over sociale rechten van een mens en heden ten dage wordt er vooral op de plichten gewezen. Heden ten dage wordt er vooral nagedacht over activeren, activeren. Maar ja, inderdaad, de plicht om bij te dragen, maar je hebt ook het recht om iets te krijgen. Basisinkomen benadrukt dat recht en maakt gelukkig. Dan wil ik u de vraag stellen wat u gaat doen met uw systeem van basisinkomen waarin dat die bijvoorbeeld op een ogenblik waarin dat die diep in de put zit, hij gaat eens een avondje gokken, hij verliest alles. Rugzakje leeg, wat doe je met zo iemand? U heeft uw kans gehad. Pech gehad. Ga nu maar in de goot creperen of wat? In een algemeen systeem weet ik dat jij het krijgt en jij weet dat ik het krijg. Ik kan dus tegen jou zeggen: Je krijgt een basisinkomen. Doe er iets nuttigs mee. Dat kun jij ook tegen mij zeggen. Als ije met de mensen in Otjivero praat, zullen ze je zeggen: Wij zijn één grote familie. Ze vertelden ons dat de mensen zich vroeger niks van elkaar aantrokken. Als er ruzie was bij een van de buren, ging niemand vragen wat er was. Maar nu vormen ze één grote familie. Het basisinkomen versterkt dus het community gevoel, maar wat met inflatie? Als gezonde, consumerende Belgen, willen wij toch ook wel weten of ons brood niet plots drie keer zo duur zal worden? Het heeft feitelijk een mogelijk verlagend effect op de prijzen. Als je een basisinkomen geeft en als dat leidt tot een verhoogde vraag naar lokale voeding of lokale diensten, wat gebeurt er dan? Het komt er, want mensen hebben een grotere drijfveer om het aanbod te verhogen. Geld moet rollen om de economie van een land te stimuleren. En dan vooral de economie in de plattelandsgebieden. Je stimuleert de lokale economie, je creëert meer banen. En dat leidt tot importsubstitutie. Het geld gaat niet weg, zoals diamanten die het land utigevoerd worden. Het blijft hier. Het brengt meer geld op, want de productie en de belastinginkomsten verhogen. Een basisinkomen kan dus voor groeipotentieel zorgen. Er zijn geen pilotprojecten meer nodig om te bewijzen wat het kan doen. Otjivero is een goed voorbeeld van hoe Namibië zich kan ontwikkelen. Ja, Namibië kan dat voorbeeld zijn. Als de autoriteiten genoeg moed en politieke wil tonen, kan Namibië een voorbeeld voor de wereld zijn. Mensen zeggen plots: We hebben jaren gedacht dat een basisinkomen in Afrika onmogelijk was. Onze coalitie heeft alles becijferd. En volgens ons is een basisinkomen op nationaal niveau haalbaar. En voor België? Is het betaalbaar in België? Het is niet betaalbaar. Bullshit, er is genoeg welvaart op deze wereld. Iedereen weet ondertussen dat de 85 rijkste mensen op deze planeet evenveel bezitten als 3,5 miljard armsten. Je kan met het basisinkomen een aantal posten schrappen in je sociale bescherming. Leefloon, bijvoorbeeld, valt weg. Ik heb de berekening gemaakt, er is zo’n 12 tot 13 miljard wat je zo kan schrappen. 12 tot 13 miljard, je komt er dus niet. En ik daag alle voorstanders van het basisinkomen uit om met een gedetailleerde, gefundeerde berekening te komen van het basisinkomen. Goed, mevrouw Mestrum, dit zijn Pierre Catelin, Ismaël Daoud en Axelle De Brandt. Axelle en Pierre zijn therapeuten en werken aan hun boek over hun model ‘revenue de base XXL’. Ismaël is ingenieur en werkte in zijn vrije tijd 6 maanden aan een berekeningsmodel. In zijn vrije tijd, want we hebben voorlopig nog geen basisinkomen om vrije en innoverende burgers te kunnen zijn. Het basisinkomen naar het model van Pierre en Axelle is heel genereus. Ik dacht eerst: nee, dat is onmogelijk. Maar toch was ik nieuwsgierig genoeg om alles te becijferen. Als het ooit gestemd wordt, zal het hier zijn. De gedeputeerden zullen dan minder macht hebben. Dat vergt moed. We zitten hier in de Kamer, het federale parlement van België. Enige tijd terug is hier de zesde staatshervorming gestemd waarbij meer bevoegdheden werden overgeheveld naar de gewesten en gemeenschappen. Maar de burger werd vergeten. Ze moeten meer bevoegdheden overhevelen naar de burgers. Daarvoor hebben we een zevende staatshervorming nodig. Beroepshalve ben ik al een hele tijd bezig met mensen te helpen om hun leven op orde te krijgen. En zij zeggen me vaak dat ze daarvoor meer geld en meer tijd nodig hebben. De becijfering ziet eruit als volgt, in miljarden franken. 187 miljarden euro’s hebben we nodig voor een basisinkomen van 1500 Euro voor elke volwassene, levenslang. Ook voor elk kind 200 euro en voor iedereen alle mogelijke persoonlijke verzekeringen, betaald door de overheid. Wij hebben het nagerekend en de cijfers blijken te kloppen. Maar is dit allemaal niet een beetje te genereus? Als de sommen lager zouden liggen, gaan we voorbij aan het potentieel van het systeem: meer vrijheid krijgen. Eerst zijn er de staatsuitgaven die overbodig worden, want die worden vervangen. De staat hoeft geen 41 miljard meer uit te trekken voor de pensioenen, want het basisinkomen is een soort pensioen., Ook werkloosheidsuitkeringen worden overbodig, want in dit systeem is er geen werkloosheid. Of je nu werkt of niet, je krijgt 1500 euro per maand. Een hele rits zaken zoals uitkeringen en pensioenen kunnen vervangen worden, waarmee we zo’n 71 miljard besparen, maar we moeten nog op zoek naar 116,7 miljard. Door een stevige rationalisering van het overheidsapparaat vindt Ismaël nog eens ruim 25 miljard. Het derde luik zijn de extra opbrengsten via een taxshift. Men gaat zich richten op degenen die nu weinig belast worden. De lasten op kapitaal bedragen in België zo'n 6 percent, de lasten op arbeid 43 percent. Dat is een groot verschil. Het idee is om de lasten op kapitaal, roerend of onroerend goed, te verhogen. Daardoor kun je de lasten op arbeid verlagen. Zo krijg je een evenwichtiger systeem waarin de mensen niet hoeven te betogen, omdat ze vinden dat ze genoeg bijgedragen hebben. Wij vinden het een nobele bijdrage. Het biedt een ruime marge in de maatschappij. Als mensen nu het woord 'bijdrage' horen, vinden ze het geldklopperij. Dat is niet het doel. Er moet een gedifferentieerd btw-systeem komen: hoger voor luxegoederen, lager voor basisgoederen. Maar de btw-opbrengst zou gemiddeld 25 percent bedragen. Dat levert nog eens 16 miljard euro op. Door een gemiddelde verhoging van de BTW naar 25%, en andere shifts in taxen en lasten komen we aan 95,4 miljard. Zo komen we uit bij een positief saldo. Dit model levert een winst van meer dan 4 miljard op voor de overheid. Dat koopkracht kan stijgen zien we in Namibië. Maar een exacte projectie van koopkracht is met dit statisch model niet mogelijk. Maar deze mensen houden ook rekening met blijvende inkomsten en kosten van de overheid. De prijs voor de lancering van het basisinkomen is 0 euro mits het privatiseren van enkele overheidsbedrijven. Beste Pierre, Ismaël en Axelle, zijn jullie echt zeker van dit model? Ja. - Absoluut. Er wordt de facto bespaard, zonder dat de dienstverlening achteruitgaat. Want het systeem zit veel simpeler in elkaar. Je begint eigenlijk met een schone lei. Er zijn geen politieke a priori's of ideologiëen. Nogmaals, waarom zou je het doen? Waarom zou je aan rijke mensen het basisinkomen geven? Dat iemand me dat simpele gegeven eens uitlegt. Het basisinkomen is voor iedereen. Dat is het verschil. Sommigen hebben niet door dat ze in feite het liefst de rijken willen uitsluiten Dat is ook mensen uitsluiten. Een basisiinkomen sluit niemand uit. Het is geen klassenstrijd. Het gaat om het menselijke. Dat probleem is ook geregeld. (Applaus) Politici zijn bang dat als je mensen te veel stimuleert, dat ze eisen gaan stellen en mondige burgers worden. Daar zijn politici bang voor. In Otjivero kon je dat proces van empowerment zien. Ze konden hun verhaal doen en zelfs tegen de president zeggen: Als u nog twijfels hebt over het basisinkomen. kom dan met ons in Otjivero praten. Het is niet zo dat er in de politiek niet over gesproken wordt. Veel politici in Duitsland, Zwitserland en Canada spreken er wel over. Het zal binnenkort op de politieke agenda staan. Een van de problemen met basisinkomen is dat je binnen elke partij zowel voorstanders als tegenstanders en soms zeer emotionele voorstanders en tegenstanders vindt en dat maakt het natuurlijk moeilijker om vooruit te gaan. Omdat het moeilijk is voor een partij om genoeg eenheid te vinden binnen de partij omdat idee te verdedigen. Voor mij bewijst dat ook dat het een idee is van de toekomst en niet van het verleden, want die links-rechts polarisatie is een illusie. Het komt voort uit ons parlementair systeem dat van de 19e eeuw dateert. De enige Belgische partij met het basisinkomen in hun programma is de piratenpartij. Basisinkomen nu, is hun boodschap. Er wordt niet gediscussieerd over een ander economisch paradigma of een andere manier om de welvaartsstaat op te bouwen, omdat iedereen vastzit in ‘dit hebben we nu’ en ‘we durven daar niet meer buiten’, want we moeten onze kiezers aan ons binden en tevreden houden en die geloven daar niet in. En elke nieuwe partij, zeker als die er een is met frisse en goede ideeën, die zijn gevaarlijker dan als het een idioot is die daar wat zever komt vertellen. En wij waren een heel gevaarlijke partij in die zin omdat we wel degelijk een sterk imago hadden, we hadden dat wel goed voorbereid en zo. Duchatelet kwam eind jaren ’90 ook met een duidelijk voorstel voor basisinkomen met zijn partij Vivant. Wij hebben ook veel stemmen gehad tussen haakjes. We hadden 1 stem op 40 in 1999 voor een partij die amper op televisie is geweest. Dus dat is enorm. Zodra dan, na die verkiezingen heeft men hier in Belgie onmiddellijk die kiesdrempel ingevoerd, om zeker te zijn dat we er de volgende keer toch niet zouden geraken. Voor het profijt van de rijken moeten de werknemers wijken. Het is dringend noodzakelijk. om een progressief beleid van herverdeling in te voeren. En een nieuw systeem van inkomensherverdeling waarin mensen het recht hebben op zekerheid om in de moderne maatschappij te leven. Als het basisinkomen geen deel uitmaakt van dat progressieve beleid, moeten we ons terecht zorgen maken over wat er gebeurt. En daarom is die utopie en die droom belangrijk om mensen hoop te geven en om mensen de boodschap te geven ‘het is niet fout om optimistisch en hoopvol te zijn’. ‘Indignez-vous, engagez-vous’ zegt hij en daar ben ik het erg mee eens ‘denk na over uw wereld, uw bestaan, uw job en uw leven en probeer van daaruit iets te betekenen in de wereld en wacht niet tot een of andere grote leider van bovenaf zegt ‘van zo moet het’. Als we toelaten dat de samenleving steeds ongelijker wordt, en dat de onzekerheid voor veel mensen groter wordt, is dat onrustbarend. Een maatschappij met minder onzekere en boze mensen, zou een basisinkomen daar echt voor kunnen zorgen? Het basisinkomen roept ook veel nieuwe vragen op, want wat doen we met immigratie als je enkel in België een basisinkomen hebt? Zou de invoering niet op Europees vlak en zelfs wereldwijd onderzocht moeten worden? Of spreken we dan pas over een echte utopie? Ja, ik zal u zeggen ‘het is niet denkbaar van het niet te doen’. Ja, omdat een 8% van de mensen produceren eigenlijk alles wat nodig is. En die 92% anderen dan, moeten we daar perse werk voor gaan uitvinden, in een administratie of weet ik veel om ze geld te geven? Nee geef gewoon geld aan iedereen. Mensen zijn bang voor het systeem van basisinkomens. Want het stopt niet bij honderd Namibische dollar voor de armen. Het raakt veel problemen. Bij elk nieuw idee of elk idee dat oude problemen aankaart, is de grootste uitdaging om ruimdenkend te zijn. Dit is mijn leven. Niet alleen mijn werk, maar mijn leven. Geef toe, stof om over na te praten tijdens de familiediners die u te wachten staan. Als u extra argumenten zoekt, op onze Facebook-pagina vindt u nog meer informatie over het berekeningsmodel van Ismaël, Pierre en Axelle. En voor wie dat basisinkomen een belachelijk idee vindt, nog dit, stemrecht voor vrouwen was dat ook in een niet zo ver verleden. Rest me nog u een menselijk warm jaareinde toe te wensen en een nieuw jaar met enkel aangename verrassingen. Ik zie u graag terug voor een nieuwe Panorama op donderdag 8 januari. Bedankt voor het kijken.